Vàng da kèm thiếu máu – tư duy chẩn đoán theo 4 nhóm nguyên nhân

Nếu mà vàng da mà thiếu máu tức là HCT thấp, có 4 nhóm nguyên nhân hay gặp nhất, và mình sẽ đi từng cái một cho rõ ràng.

Nhóm 1 – Ký sinh trùng máu

• Ký sinh trùng máu là nguyên nhân đầu tiên mình nghĩ tới

  • Vì sao? Vì ký sinh trùng máu nó vào, nó làm vỡ hồng cầu → gây thiếu máu

  • Vậy thì thiếu máu cộng thêm vàng da là hợp lý

• Triệu chứng thường gặp:

  • Sốt

  • Giảm tiểu cầu

  • Giảm hồng cầu

• Cách xác định:

  • Soi máu (nhuộm soi)

  • Test nhanh

  • PCR nếu có điều kiện

Babesia – Hồng cầu
(Hình ảnh ký sinh trùng Babesia trong hồng cầu được đánh dấu bằng mũi tên).

Mycoplasma – Hồng cầu
(Hình ảnh ký sinh trùng Mycoplasma bám trên hồng cầu, được chỉ mũi tên).

Cytauzoon – Hồng cầu
(Hình ảnh ký sinh trùng Cytauzoon trong hồng cầu, phóng đại 1000x, mũi tên chỉ vị trí ký sinh).

---

Nhóm 2 – Ngộ độc hoặc nhiễm trùng máu

• Có thể do:

  • Nhiễm trùng máu

  • Ngộ độc chất gì đó

• Hai kiểu diễn tiến:

  • Một là: tự khỏi sau vài ngày (có thể lúc đầu gây viêm gan, rồi tự hết)

  • Hai là: chết nhanh

• Dấu hiệu gợi ý:

  • Hỏi bệnh sử có nôn mửa, ăn bậy gì không?

  • Có tiếp xúc với thuốc, chất độc, thức ăn lạ?

---

Nhóm 3 – Leptospira (xoắn khuẩn)

Đây là nguyên nhân hay gặp nhất hiện nay khi vàng da thiếu máu

• Có 3 chỉ điểm luôn đi chung:
  ◦ Sốt
  ◦ Viêm gan (GOT, GPT tăng)
  ◦ Vàng da

• Không có đủ 3 cái này thì loại trừ được Lepto

Cơ chế bệnh

• Lepto tiết ra độc tố → gây viêm mạch toàn thân

• Viêm mạch gan → viêm gan → ứ mật → vàng da

Leptospira dưới kính hiển vi vật kính x100

(Hình ảnh A–F minh họa vi khuẩn Leptospira dưới kính hiển vi).

Điều trị

• Doxycycline: 5–10 mg/kg mỗi 12 giờ, uống trong 15 ngày
  ◦ Nếu nôn mửa, thì cầm nôn

• Ampicillin tĩnh mạch: 20 mg/kg mỗi 6 giờ. Vì nhóm này thải nhanh, nên phải chia nhỏ liều

Phòng bệnh

• Trường hợp nghi ngờ tiếp xúc với Lepto → uống Doxy 14 ngày để phòng

---

Nhóm 4 – Tự miễn – Tan máu miễn dịch (IMHA)

• Đây là nhóm thứ tư, rất hay gặp, đặc biệt ở chó, mèo thì ít hơn

• Khi thiếu máu không rõ nguyên nhân, loại trừ các bệnh khác mà không ra → nghĩ ngay tới tự miễn

• Mình điều trị thử và đã rất nhiều ca đáp ứng tốt

---

Tài liệu tham khảo:

• Piek CJ. “Canine idiopathic immune-mediated hemolytic anemia: a review with recommendations for future research.” Vet Q. 2011;31(3):129–141.

• Garden OA, et al. “ACVIM consensus statement on the diagnosis of immune-mediated hemolytic anemia in dogs and cats.” J Vet Intern Med. 2019;33(2):313–334.