Cơ chế và điều trị bệnh tự miễn - tan máu miễn dịch ở chó mèo

Đặc điểm chung

Đây là nhóm nguyên nhân thứ tư, rất hay gặp, đặc biệt ở chó (ở mèo ít hơn).
Khi thiếu máu không rõ nguyên nhân, loại trừ các bệnh khác mà vẫn không tìm ra → nghĩ ngay tới tự miễn.
Điều trị thử đã ghi nhận nhiều ca đáp ứng tốt.

Mất khả năng tự nhận diện
- Bình thường, hệ miễn dịch nhận diện hồng cầu là “của mình”.
- Trong IMHA, cơ chế này rối loạn → cơ thể xem hồng cầu là “kẻ lạ” và tạo kháng thể chống lại chính nó.
Hồng cầu bị đánh dấu tiêu diệt
- Kháng thể IgG hoặc IgM bám vào bề mặt hồng cầu, biến chúng thành mục tiêu.
- Sau đó, hệ miễn dịch kích hoạt bổ thể hoặc gọi đại thực bào đến “xử lý”.
- Tan máu ngoại mạch: xảy ra ở lách, gan.
- Tan máu nội mạch: vỡ hồng cầu ngay trong máu.
Nguyên phát hoặc thứ phát
- Nguyên phát: không rõ nguyên nhân, thường gặp ở giống như Cocker Spaniel, Poodle.
- Thứ phát: do nhiễm trùng, thuốc hoặc khối u kích hoạt phản ứng tự miễn.

Vàng da ở chó bị tan máu tự miễn nặng

- Lờ đờ, niêm mạc nhợt nhạt, vàng da.
- Thở nhanh, nước tiểu sẫm màu.
- Trường hợp nặng có thể gây suy nội tạng.

IMHA là rối loạn tự miễn, trong đó hệ miễn dịch nhận nhầm hồng cầu là vật lạ và phá hủy chúng.
Hậu quả: thiếu máu + vàng da.
Hiểu cơ chế giúp xử lý đúng: chống viêm, ức chế miễn dịch, truyền máu hỗ trợ.

Công thức:
→ Cơ thể tự tạo kháng thể chống hồng cầu
→ Kháng thể gắn vào hồng cầu
→ Hồng cầu bị phá hủy
→ Thiếu máu + vàng da

Lấy 2cc máu, ly tâm:
- Nếu huyết tương màu hồng hoặc đỏ → tan máu → nghĩ ngay tới tự miễn.
- Nếu máu bị vón cục → nghĩ tới nhóm này → cần thêm Aspirin.

Nguyên tắc: Kháng viêm + Ức chế miễn dịch (kết hợp song song).

Kháng viêm
- Prednisolone: 2 mg/kg/ngày
  - Sau 7 ngày: giảm còn 1,5 mg/kg/ngày
  - Sau 7–10 ngày: giảm tiếp 1 mg/kg/ngày
  - Sau đó: giảm dần còn 0,5 mg/kg/ngày và duy trì
- Hoặc Dexamethasone: 0,2 – 0,3 mg/kg/ngày
Ức chế miễn dịch

Thuốc	Loài	Liều dùng	Ghi chú & Lưu ý
Cyclosporine	Chó	5 mg/kg uống mỗi ngày	Điều chỉnh theo đáp ứng và khả năng dung nạp
Cyclosporine	Mèo	7 mg/kg uống mỗi ngày	Điều chỉnh theo đáp ứng lâm sàng
Chlorambucil	Chó	0,1 – 0,2 mg/kg/24h → 48h nếu đáp ứng tốt	Theo dõi huyết học định kỳ để kiểm soát tác dụng phụ
Chlorambucil	Mèo	Liều tương tự chó	Thường dùng cho bệnh lý miễn dịch hoặc một số ung thư mạn tính
Azathioprine	Chó	2 mg/kg/2 tuần đầu → 0,5 – 1,0 mg/kg mỗi 2 ngày duy trì	Theo dõi sát công thức máu và men gan trong suốt liệu trình
Azathioprine	Mèo	0,3 mg/kg uống mỗi ngày hoặc cách ngày. Sử dụng rất thận trọng do nguy cơ ức chế tủy nặng	Luôn cần theo dõi công thức máu – không phải lựa chọn ưu tiên ở mèo

Nếu máu bị vón cục
- Thêm Aspirin: 0,5 mg/kg/ngày.
- Rút máu ra mà thấy hồng cầu vón cục, nhớ nghĩ tới nhóm này.

EduVET – Đào tạo bác sĩ thú nhỏ – Nếu có câu hỏi và thắc mắc nào, hãy liên lạc ngay với EduVET để được giải đáp nhanh và chính xác nhất!

Garden, O. A., & Kidd, L. (2019). Immune-Mediated Hemolytic Anemia in Dogs: Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment. Journal of Veterinary Internal Medicine, 33(1), 19–29.
Balch, A., & Mackin, A. (2007). Canine immune-mediated hemolytic anemia: Pathophysiology, clinical signs, and diagnosis. Compendium on Continuing Education for the Practicing Veterinarian, 29(4), 217–225.
Swann, J. W., & Skelly, B. J. (2013). Systematic review of evidence relating to the treatment of immune-mediated hemolytic anemia in dogs. Journal of Veterinary Internal Medicine, 27(1), 1–9.
Weiss, D. J., & Wardrop, K. J. (2010). Schalm’s Veterinary Hematology, 6th Edition. Wiley-Blackwell.