Khi chó mèo đến khám và thấy biểu hiện vàng da, việc đầu tiên là định hướng nguyên nhân để tư vấn và lên kế hoạch kiểm tra hợp lý.
Dưới đây là các nhóm nguyên nhân thường gặp nhất với triệu chứng vàng da ở chó mèo
1. Bệnh Leptospirosis
Đây là nguyên nhân đầu tiên cần nghĩ tới, vì Lepto là bệnh truyền giữa động vật và người.
Bác sĩ nên giải thích rõ với chủ nuôi rằng:
“Bệnh này có thể lây sang người, nên cần test ngay. Nếu không kiểm tra sớm, chỉ sau vài ngày, chính người chăm thú cũng có thể bị vàng da.”
Leptospira không phải vi khuẩn thuần túy, cũng không phải virus — nó là xoắn khuẩn. Do đó, cần test xác định sớm.
Nếu kết quả âm tính, ta sẽ chuyển sang các nguyên nhân khác.
2. Tắc nghẽn đường ống mật
Sau khi loại trừ Lepto, tiếp theo nên kiểm tra hệ thống đường mật.
-
Bình thường, khi siêu âm, ống mật chỉ là một đường viền mờ trắng, không có dịch bên trong.
-
Nếu ống mật giãn, có dịch đen trong lòng, nghĩa là dịch mật bị ứ lại – dấu hiệu của tắc mật.
Trường hợp này, chỉ cần siêu âm nhẹ nhàng là phát hiện được.
Cần giải thích để chủ hiểu rằng đây là nguyên nhân cơ học, dễ thấy, dễ xác định.
3. Ngộ độc (trúng độc)
Ngộ độc cấp tính cũng có thể gây vàng da. Khi đó, hồng cầu bị vỡ hàng loạt, giải phóng các chất tạo sắc tố mật (bilirubin) khiến da vàng.
Bệnh tiến triển rất nhanh, trong vòng 24 giờ, thường kèm:
-
Nôn mửa dữ dội
-
Tiêu chảy cấp
-
Biểu hiện thần kinh bất thường
Nếu thấy vàng da cấp tính, diễn tiến nhanh → nghĩ ngay đến trúng độc.
4. Ký sinh trùng máu
- Nếu vàng da xảy ra âm ỉ, kéo dài, kèm thiếu máu rõ, khả năng cao là do ký sinh trùng máu.
- Ký sinh trùng (như Babesia, Mycoplasma haemofelis, v.v.) phá hủy hồng cầu, dẫn đến vàng da mạn tính. Cần xét nghiệm máu nhuộm hoặc test nhanh để khẳng định.
5. Bệnh tự miễn phá hủy hồng cầu (IMHA)
Đây là dạng khó phát hiện nhất. Cơ thể tự sinh ra kháng thể tấn công hồng cầu của chính nó, làm hồng cầu bị phá vỡ.
Đặc điểm nhận biết:
-
Không phát hiện được bệnh cụ thể nào
-
Khi ly tâm máu, huyết tương có màu hồng hoặc đỏ
Nếu gặp tình huống này, cần nghĩ đến IMHA và điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch hoặc corticosteroid.
6. Hướng điều trị tổng quát
Với mỗi nguyên nhân, cần hướng điều trị riêng. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều ca lâm sàng có biểu hiện chồng chéo, chưa thể xác định chính xác ngay, ta có thể dùng “combo điều trị hỗ trợ không đối kháng”, tức là các thuốc bổ trợ lẫn nhau, không gây xung đột.
Ví dụ:
-
Trường hợp nghi trúng độc → dùng truyền dịch giải độc, thuốc bảo vệ gan – thận.
-
Nếu nghi ký sinh trùng máu → dùng thuốc diệt ký sinh trùng, kết hợp thuốc bổ máu và bảo vệ gan.
-
Nếu nghi tự miễn → bổ sung thêm kháng viêm hoặc cyclosporin.
Nguyên tắc là giống như chăm một cái cây yếu:
Tưới thêm nước, bón ít phân, cho ra ánh sáng — những biện pháp không làm hại mà chỉ giúp cây khỏe hơn.
Tương tự, combo thuốc nên được chọn sao cho không xung đột dược lý, hỗ trợ cơ thể phục hồi tự nhiên.
Tóm tắt hướng chẩn đoán vàng da ở thú cưng
| Nhóm nguyên nhân | Dấu hiệu gợi ý | Cách kiểm tra |
|---|---|---|
| Lepto (xoắn khuẩn) | Vàng da nhanh, có nguy cơ lây sang người | Test Lepto nhanh hoặc xét nghiệm huyết thanh |
| Tắc mật | Siêu âm thấy ống mật giãn, có dịch | Siêu âm ổ bụng |
| Ngộ độc | Vàng da cấp tính, nôn mửa, tiêu chảy, thần kinh | Khai thác tiền sử, điều trị giải độc sớm |
| Ký sinh trùng máu | Thiếu máu mạn, vàng da chậm | Soi máu hoặc test nhanh |
| Tự miễn (IMHA) | Không tìm thấy nguyên nhân khác, huyết tương hồng | Test Coombs, xét nghiệm máu tổng quát |
Tài liệu tham khảo
-
Ettinger, S. J., & Feldman, E. C. (2017). Textbook of Veterinary Internal Medicine (8th ed.). Elsevier.
-
Nelson, R. W., & Couto, C. G. (2020). Small Animal Internal Medicine (6th ed.). Elsevier.
-
Harvey, J. W. (2012). Veterinary Hematology: A Diagnostic Guide and Color Atlas. Elsevier.
-
Greene, C. E. (2012). Infectious Diseases of the Dog and Cat (4th ed.). Elsevier.
