TẮC RUỘT Ở CHÓ MÈO — CÁCH NHẬN BIẾT VÀ CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
Cơ chế bệnh lý cơ bản
Phân biệt với viêm dạ dày
- Khi ruột bị tắc tại một đoạn nào đó, tất cả các chất từ dạ dày — bao gồm axit dịch vị, thức ăn, nước uống, nước bọt — đều không thể đi tiếp xuống ruột non. Chúng sẽ ứ đọng lại ở dạ dày và đoạn ruột phía trên chỗ tắc, khiến các đoạn này căng phồng lên. Khi thể tích giãn tới ngưỡng chịu đựng, cơ thể sẽ kích hoạt phản xạ nôn để tống áp lực ra ngoài.
→ Cơ chế nôn trong tắc ruột khác hoàn toàn với nôn do viêm dạ dày.
Phân biệt: Tắc ruột và Viêm dạ dày
| Đặc điểm | Viêm dạ dày | Tắc ruột |
|---|---|---|
| Cơ chế | Dạ dày viêm, bị kích ứng bởi axit và thức ăn. | Dịch, nước và thức ăn không qua được ruột bị tắc → dạ dày căng quá mức. |
| Dịch nôn | Nôn từng bãi nhỏ, có bọt trắng, dịch mật, hoặc thức ăn. | Nôn oạc ra rất nhiều nước, gần như toàn dịch trong. |
| Tần suất nôn | Nôn liên tục, từng bãi nhỏ suốt ngày. | Thường nôn 1–2 bãi lớn, sau đó tái nôn vào ngày hôm sau. |
| Cảm giác đau bụng | Có thể đau nhẹ vùng dạ dày. | Thường trướng bụng, khó chịu, đau dữ dội hơn. |
| Nguyên nhân chính | Vi khuẩn, thức ăn hư, viêm niêm mạc. | Dị vật (nắp bút, hạt trái cây…), hoặc ruột liệt nhu động. |
Dấu hiệu gợi ý tắc ruột cực kỳ quan trọng
Hai chỉ điểm “vàng” để nghĩ đến tắc ruột:
-
Nôn oạc ra thật nhiều nước — khác hoàn toàn với nôn bọt.
-
Vẫn tiếp tục nôn vào ngày thứ hai dù đã điều trị kháng viêm – kháng sinh.
Nếu có cả hai dấu hiệu này, xác suất bị tắc ruột lên đến 99,99%.
(Các bác sĩ giàu kinh nghiệm sẽ nhận ra ngay chỉ cần nhìn màu dịch nôn và thời điểm tái nôn.)
Phân loại tắc ruột
-
Tắc ruột cơ học: Do dị vật chặn đường tiêu hóa (ăn phải nắp bút, hạt nhãn, dây, nilon…).
-
Tắc ruột sinh lý (liệt ruột): Ruột mất nhu động, không co bóp được — thường gặp sau phẫu thuật, nhiễm trùng, hoặc rối loạn điện giải nặng.
Cả hai loại này đều làm ức chế nhu động ruột, khiến dịch tiêu hóa dồn ngược lên trên → nôn ra rất nhiều nước.
Chẩn đoán hình ảnh — Cách xác định chắc chắn
Nếu có điều kiện, X-quang có cản quang là lựa chọn hàng đầu.
Cách thực hiện:
-
Cho uống chất cản quang (barium sulfate) liều 10–15 mL/kg thể trọng.
(Một số bác sĩ dùng ít quá, khiến phim khó đọc; nên ưu tiên cho đủ liều để thấy rõ toàn bộ đường tiêu hóa.) -
Sau khi uống, chụp lại sau 24 giờ.
Nếu sau 24 giờ mà chất cản quang vẫn chưa đến đại tràng, có nghĩa là dị vật hoặc đoạn ruột nào đó đang chặn lại → chẩn đoán xác định: tắc ruột.
Lưu ý:
Nếu chụp sớm (sau 10–15 giờ) mà chưa thấy cản quang xuống đại tràng, chưa thể kết luận ngay.
Vì ở một số cá thể mất nước nặng hoặc nhu động ruột yếu, quá trình di chuyển của cản quang sẽ chậm hơn bình thường.
Tóm tắt “chìa khóa chẩn đoán”
| Chỉ điểm | Ý nghĩa |
|---|---|
| Nôn oạc ra nhiều nước | Tắc cơ học hoặc liệt ruột. |
| Vẫn nôn ngày thứ hai dù đã điều trị | Gợi ý tắc ruột rõ ràng. |
| Cản quang không xuống đại tràng sau 24h | Xác định tắc ruột. |
Tài liệu khoa học
-
Fossum TW. Small Animal Surgery, 5th ed. Elsevier, 2019.
-
Burk RL, Feeney DA. Small Animal Radiology and Ultrasonography, 3rd ed. Saunders, 2020.
-
Hall EJ, Simpson JW. Diseases of the Small Intestine in Dogs and Cats, 2nd ed. Wiley, 2021.
-
Willard MD, Twedt DC. “Vomiting in dogs and cats: differential diagnosis and management.” Vet Clin North Am Small Anim Pract, 2020; 50(1): 23–45.
-
Beco L, et al. “Mechanical and functional intestinal obstruction in small animals.” Compendium on Continuing Education for the Practicing Veterinarian, 2018; 40(3): 156–168.
Hãy liên hệ ngay EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!
