Vitamin K và Tranexamic Acid (Transamin) – Cặp đôi cầm máu cấp cứu
VITAMIN K
Bình thường, vitamin K khi đưa vào cơ thể chưa có tác dụng ngay đâu nhé.
Tại vì nó phải trải qua một bước chuyển hóa.
1. Quá trình chuyển hóa của Vitamin K
-
Khi ta tiêm vitamin K (dạng tổng hợp hoặc K3), cơ thể cần enzym đặc hiệu để chuyển nó thành vitamin K1 – K1 là dạng hoạt động là tham gia vào quá trình đông máu
-
Quá trình này mất thời gian → không thể cầm máu cấp ngay được.
→ Vì thế, nếu cần tác dụng nhanh, ta phải tiêm trực tiếp vitamin K1, chứ không phải vitamin K thông thường.
Tóm lại:
-
Vitamin K: phải chuyển hóa → chậm
-
Vitamin K1: dạng hoạt động → tác dụng nhanh → dùng khi cần cầm máu cấp (ví dụ: xuất huyết cấp, sau phẫu thuật, tiểu máu, tiêu máu).
Ứng dụng thực tế:
- Bệnh gan → gan không tạo K1 → tiêm K1 bổ sung
- Trúng độc (thuốc chuột, chất lạ) → tiêm K1 càng sớm càng tốt
- Xuất huyết không rõ nguyên nhân → tiêm K1
- Trước mổ → tiêm K để phòng xuất huyết sau mổ
- Chú ý: K3 phải mất 4–8 tiếng mới chuyển thành K1 → cần tiêm K1 trực tiếp nếu có
2. Vitamin K1 – Tạo ra yếu tố đông máu
- Sau khi được chuyển thành K1, nó sẽ đi vào gan. Tại gan, vitamin K1 tham gia tổng hợp các yếu tố đông máu II, VII, IX, X.
Mấy yếu tố này giống như “sợi dây” để hình thành mạng lưới fibrin – khung của cục máu đông. - Khi cục máu đông hình thành, canxi (Ca²⁺) đóng vai trò như chất keo – giúp các sợi đông máu kết dính chặt hơn → tạo mạng lưới vững chắc để tiểu cầu mắc vào đó → cuối cùng tạo thành cục máu đông hoàn chỉnh.
3. Vấn đề: Vì sao cục máu đông lại tan ra?
- Trong huyết tương luôn có một loại enzyme tiêu sợi huyết (plasmin). Khi cơ thể bị xuất huyết, enzyme này có thể thấm vào cục máu đông và âm thầm cắt nhỏ các sợi fibrin bên trong.
Hệ quả là cục máu đông trở nên mềm, dễ tan, dễ vỡ → máu rỉ lại, chảy lại.
Transamin – Cầm máu ngay
Thuốc tranexamic acid (thường gọi là Transamin) sẽ khóa hoạt động của enzyme
Khi enzyme này bị ức chế → cục máu đông không bị cắt nhỏ nữa → giữ được độ bền → máu ngừng chảy nhanh và bền vững hơn.
→ Nói dễ hiểu:
-
Vitamin K1: tạo ra cục máu đông
-
Tranexamic acid (Transamin): giữ cho cục máu đông không tan
So sánh
- Transamin: dùng trong mổ, hiệu quả nhanh.
- Vitamin K: dùng trước mổ, hiệu lực chậm hơn.
Ứng dụng thực tế
Khi cần cầm máu nhanh và bền, ví dụ trong:
-
Xuất huyết tiêu hóa,
-
Xuất huyết tử cung,
-
Xuất huyết sau phẫu thuật, sau triệt sản,
-
Hoặc chảy máu do giảm yếu tố đông máu,
→ Thì ta thường tiêm phối hợp: Vitamin K1 + Transamin (Tranexamic acid). Hai thuốc này bổ trợ lẫn nhau:
-
K1 giúp tạo cục máu đông,
-
Transamin giúp cục máu đông bền chắc, không tan sớm.
Tóm tắt dễ nhớ
| Thuốc | Cơ chế | Tác dụng | Khi dùng |
|---|---|---|---|
| Vitamin K1 | Tạo yếu tố đông máu II, VII, IX, X | Giúp hình thành cục máu đông | Khi cần cầm máu nhanh, bổ sung yếu tố đông máu |
| Tranexamic acid (Transamin) | Ức chế plasmin (tiêu sợi huyết) | Giữ cục máu đông bền vững, không tan | Khi chảy máu nhiều, tái phát, sau mổ |
Tài liệu khoa học
-
Shearer MJ. (2009). Vitamin K metabolism and nutriture. Blood Reviews, 23(2):49–59.
-
Verstraete M. (1985). Clinical use of antifibrinolytic drugs. Drugs, 29(3):236–261.
-
Henry JB. (2017). Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods, 23rd ed. Elsevier.
-
WHO Model Formulary (2019): Vitamin K1 and Tranexamic Acid – Indications and dosage.
Hãy liên hệ ngay với EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!
