CẤP CỨU NGỪNG TIM NGỪNG THỞ Ở CHÓ MÈO
- Cấp cứu thú y – Kiến thức không thể bỏ qua
- Cấp cứu là nội dung khó vì kiến thức rộng, nhưng thực hành chỉ xoay quanh một sơ đồ xử trí duy nhất – giống như một ca cấp cứu thực tế. Ví dụ, khi con vật đột ngột ngừng thở hay ngừng tim, bác sĩ chỉ có khoảng 5 phút để hành động.
- Tuy nhiên, để hiểu sâu và xử lý chính xác, ta sẽ phân tích kỹ từng giây một. Dù mỗi tháng chỉ gặp một ca – hoặc thậm chí mỗi năm – thì đây vẫn là kiến thức bắt buộc phải nắm vững.
- Vì vậy, học cấp cứu là học để cứu sống, tránh sai sót, và giữ vững uy tín nghề nghiệp.
CƠ CHẾ TRONG CẤP CỨU NGỪNG TIM – PHỔI
- Cơ chế của cấp cứu ngừng thở – ngừng tim. Nó xoay quanh ba cơ quan chính: Não – Tim – Phổi
- Vậy khi một con vật ngừng thở hoặc mất dấu hiệu sống, ta cần cấp cứu cái gì trước? Câu trả lời là: Tim – Thời gian.
- Vì nếu tim không đập, thì máu không bơm, mà máu không bơm thì oxy không đến. Nên thời gian – tức là tim – là ưu tiên hàng đầu. Não là trung tâm chỉ huy, nhưng lúc này không còn tác dụng. Oxy thì vẫn có sẵn trong phổi, nhưng không có máu đẩy thì cũng vô ích.
- Nên chúng ta hiểu: Oxy ở phổi → phải qua tim → mới đi đến các cơ quan.
- Vì vậy, khi ngừng thở hay ngừng tim, chỉ cần ép tim là đủ. Khi ép ngực – lồng ngực sẽ nở ra và hóp lại, và oxy sẽ tự đi vào – coi như oxy đã có sẵn rồi.
Tóm lại: Phổi không quan trọng. Não cũng chưa cần quan tâm. Chỉ có tim – là yếu tố quan trọng nhất phải cấp cứu đầu tiên.
XÁC ĐỊNH NỀN BỆNH – QUYẾT ĐỊNH CHIẾN LƯỢC
- Khi con vật có nền bệnh (gọi là “nền”) – ví dụ bị ngộ độc, hay bệnh suy kiệt → thì dù cấp cứu đúng quy trình, khả năng thành công vẫn rất thấp.
- Ví dụ: con vật bị ngộ độc → độc vẫn còn trong người → dù cấp cứu vẫn khó cứu. Hoặc bệnh nặng → tỉ lệ sống thấp cần liên hệ với chủ nuôi, tỉ lệ cấp cứu thành công sẽ thấp nếu bệnh nền nặng
HÔ HẤP VÀ QUẢN LÝ ĐƯỜNG THỞ
- Hô hấp khi cấp cứu cần chú ý: khi thấy con vật đã ngừng thở, ngừng thời gian, thì không ưu tiên thông đường thở, không đặt nội khí quản sớm, trừ khi có tắc nghẽn rõ ràng.
- Đây không phải là ưu tiên số một.
-
Khi nào đặt nội khí quản?
- Khi rảnh tay. Tức là khi người khác đang ép tim, mình mới tranh thủ đặt.
- Hoặc sau 30 giây ép tim đầu tiên, có thể dừng 5 giây để đặt.
- Nếu trong 5–7 giây không đặt được, thì bỏ qua.
- Trường hợp tắc nghẽn, ví dụ máu đông ở cổ họng → có thể mổ mở khí quản và đặt ống thở.
- Lưu ý: Phần thở có hai trường hợp:
- Không tắc → không ưu tiên đặt ống
- Có tắc → xử lý tắc nghẽn trước rồi mới ép tim
Thực hành 3 chữ cần nhớ:
GỌI – ÉP – GIỤC
1. GỌI
- Khi thấy con vật ngừng thở, phải gọi ngay đồng đội, không làm một mình. Gọi người chia việc: người ép tim, người lấy thuốc, người báo chủ, người quay video.
- Đừng vừa ép tim vừa gọi, không hiệu quả.
- Phải có người hỗ trợ ngay từ đầu để hạn chế tối đa dính phốt.
- Gọi, Gọi, Gọi người tới là việc đầu tiên. Chứ việc đầu tiên không phải là lao vào ép tim.
2. ÉP TIM – KỸ THUẬT CỤ THỂ
Ép trên con nhỏ (chó con, mèo con):
- Dùng 1–2 ngón tay ấn giữa ngực
Ép trên con vừa (3–10kg):
- Dùng bàn tay hoặc phần cổ tay ép
Ép trên con to (10–50kg hoặc hơn):
- Tay thuận đặt lên tay không thuận
- Dùng cơ vai và cơ thân người ép
- Tay cứng như tay robot, không gập, không mềm
- Không dùng cổ tay vì yếu, dễ mỏi
- Dùng cơ ngực, cơ thân để ép mạnh và bền
Ép đúng tư thế giúp ép 5–10 phút
Vị trí ép tim:
- Không cần đếm sườn.
- Đặt tay ra sau ngực, vị trí khuỷu tay chính là trung tâm tim
- Ép vào chỗ đó – không sai vị trí
- Tim nằm khoảng 2/3 lồng ngực. Nếu ép quá nhẹ (1/3 ngoài) → không đủ lực bơm máu
Chiều sâu & tốc độ ép tim:
- Ép sâu 1/3 – 1/2 lồng ngực
- Nhịp độ: 2 nhịp/giây (120 nhịp/phút)
- Ép mạnh – thả hết cỡ
- Không cần nhấc tay khỏi ngực, chỉ cần thả lực tối đa để tim nở lại
- Hình dung quả tim như cái chai nước: ép mạnh – nước phọt xa, thả – nạp máu về. Càng dứt khoát thì máu bơm càng mạnh.
- Cứ ép mạnh – thả ra – ép mạnh – thả ra… đều đặn.
3. GIỤC ĐỒNG ĐỘI
Phân công người làm:
- Người chuẩn bị Adrenaline
- Người lấy máy oxy
- Người mang nội khí quản
- Người quay video
- Người báo chủ
- Tránh tình trạng ai cũng đi lấy thuốc → không ai ép tim
- Người trưởng nhóm phải chỉ huy tốt – phân người, chia việc
Tiêm adrenaline
- Tiêm tĩnh mạch, có thể ở chân, lưỡi hoặc cổ
- <10kg → 0.5cc
- ≥10kg → 1cc
- Sau khi tiêm → truyền muối 1 phút bằng cách bóp chai truyền để tạo áp lực
- Adrenalin chỉ đi theo tuần hoàn khi có nhịp ép tim. Nếu không bóp mạnh → thuốc không đến được tim kịp thời
- Lưu ý: AD là thuốc tác dụng nhanh, đào thải nhanh, tình huống khẩn cấp cần ưu tiên cứu sống con vật trước.
- Nếu 2 phút sau vẫn chưa thấy tim đập lại: Tiêm thêm 1 liều và lại truyền ép muối 30 giây nữa
Phối hợp thuốc: Adrenaline – Atropn – NaHCO3
Atropin
- Dùng kèm với AD
- Giãn đường thở bên ngoài (trong khi AD giãn bên trong)
- Co mạch → tăng huyết áp → đẩy máu tốt hơn lên não
Liều lượng Atropin: 0,5cc/10kg, có thể linh động nhẹ
Không cần phải cân thật kỹ – chỉ cần áng chừng cân nặng và hút thuốc tương ứng
NaHCO₃ – Natri Bicacbonat
- Dùng khi nghi ngờ toan máu do ngưng tim
- Giúp cân bằng lại pH máu
- Hỗ trợ cơ tim, cơ toàn thân không bị mỏi
- Giúp con vật hồi phục tốt hơn
Ngưng tim thì chắc chắn máu sẽ bị toan hóa → nên bổ sung NaHCO₃ là rất cần thiết
Liều NaHCO₃ 1.4% thường dùng:
- Liều trên chó:6–15cc/kg
- Liều trên mèo: 3-6cc/kg
- Dùng như một hỗ trợ – không cần truyền quá nhiều
Tài liệu khoa học
-
Fletcher DJ, Boller M, et al. Updated treatment recommendations for CPR in dogs and cats. J Vet Emerg Crit Care. 2024.
-
Hopper K, Epstein SE, Fletcher DJ, et al. Cardiopulmonary Resuscitation of Small Animals. Merck Veterinary Manual.
-
“CPR for Dogs and Cats: The RECOVER Guidelines” – Today’s Veterinary Practice.
-
“2024 Veterinary CPR Guidelines – RECOVER Initiative”.
-
“EMS Canine Cardiopulmonary Resuscitation – StatPearls”.
Hãy liên hệ ngay với EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!
