Mục đích của gây tê
- Giảm đau hiệu quả, hạn chế phản ứng Stress: duy trì sự ổn định của hô hấp và tim mạch
- Giảm liều thuốc mê, từ đó giảm độc tính, con vật tỉnh nhanh hơn, tránh quá liều thuốc mê, đặc biệt quan trọng trong ca phẫu thuật kéo dài.
- Giảm đau sau phẫu thuật
Nguyên tắc khi tiêm thuốc tê
-
Không tiêm trực tiếp vào mạch máu
-
Khi kéo kim ra thấy máu chảy vào xilanh → rút kim ra và đổi vị trí khác.
-
Nếu thuốc tê vào mạch máu có thể gây loạn nhịp tim, ngừng tim.
-
-
Khi tiêm phải vừa tiêm vừa rút nhẹ kim, tránh tiêm dồn dập.
-
Không tiêm thuốc tê quanh cổ tay hoặc cổ chân → dễ gây co mạch, thiếu máu và hoại tử chi.
Giới thiệu
Thuốc tê thường gặp gồm Novocain và Lidocain.
-
Lidocain có nồng độ phổ biến 2–3%, dùng được trong nhiều kỹ thuật: gây tê tủy sống, gây tê dẫn truyền, gây tê thấm, hoặc bơm vào ổ bụng.
-
Thuốc tê nguyên chất có thể dùng trực tiếp ở nhiều vị trí, nhưng trong thực hành cần pha loãng để vừa tiết kiệm vừa giảm đau buốt khi tiêm.
Trong đó Lidocain được sử dụng phổ biến hơn vì hiệu quả nhanh, an toàn, bền tác dụng và ít dị ứng hơn so với novocain.
Các kỹ thuật gây tê thường được sử dụng
Gây tê thấm
-
Tiêm trực tiếp vào vùng da và mô dưới da quanh vị trí mổ.
-
Liều lượng: mỗi điểm tiêm 0,3–0,5 ml; rút kim từng đoạn rồi tiêm tiếp.
-
Chờ 2–3 phút cho thuốc ngấm trước khi rạch da.
Gây tê dây thần kinh (gây tê dẫn truyền)
-
Tiêm thuốc quanh dây thần kinh chi phối vùng mổ.
-
Yêu cầu nồng độ thuốc cao hơn 1% so với gây tê thấm.
-
Thường áp dụng khi:
-
Mổ vùng hàm (block thần kinh răng hàm, thần kinh dưới ổ mắt).
-
Phẫu thuật chi, đuôi, gian sườn, vùng bụng.
-
Gây tê vùng gian sườn
-
Dùng trong chọc dò khoang ngực, lấy dịch màng phổi, mổ ngực.
-
Tiêm ở phía sau bờ xương sườn (vì dây thần kinh và mạch máu gian sườn chạy sau xương).
-
Có thể gây tê 3 khoang sườn trên và dưới vùng cần mổ.
Gây tê cụm dây thần kinh đuôi
-
Tiêm ở vùng cụm thần kinh đuôi, giúp phẫu thuật phần hậu môn – trực tràng – đuôi
-
Thực hiện đơn giản, an toàn, hiệu quả cao.
Gây tê hàm
-
Ví dụ: áp dụng khi nhổ răng hàm trên, cắt bỏ khối u vùng mũi – mặt.
-
Tiêm vào ống thần kinh dưới ổ mắt, hướng kim song song với xương mũi.
-
Phải hút thử trước khi tiêm để tránh tiêm vào mạch máu.
Pha loãng thuốc tê
– Mục đích
-
Tiết kiệm lượng thuốc tê khi cần dùng diện rộng.
-
Giảm cảm giác đau buốt do thuốc tê có gốc acid; nồng độ càng cao thì tiêm càng đau.
-
Khi pha loãng, cảm giác tiêm nhẹ như tiêm nước muối dưới da → con vật bình tĩnh, ít phản ứng.
Công thức pha chuẩn
Nguyên tắc: 4 phần nước muối sinh lý + 1 phần thuốc tê = 5 phần dung dịch tê loãng.
Ví dụ với thuốc Lidocain 3%:
-
Pha lần 1: 1 phần Lidocain 3% + 1 phần NaCl → nồng độ còn 1,5%
-
Pha lần 2: 1 phần dung dịch 1,5% + 1 phần NaCl → 0,7%
-
Pha lần 3: tiếp tục pha tương tự → 0,3–0,4%
⇒ Nồng độ cuối cùng luôn >0,2% và <1%, đạt mức an toàn – hiệu quả.
Ứng dụng thực tế
-
Với Novocain 2%, pha 2–3 phần nước muối với 1 phần thuốc tê.
-
Nếu không pha, vẫn có thể dùng nguyên nồng độ 2–3% để tiêm tại chỗ.
Ví dụ lâm sàng:
-
Ca mổ khối u ở chân: dùng thuốc tê nguyên nồng độ, con vật chỉ cần được giữ cố định, gây tê trực tiếp bằng kim bướm mà không cần gây mê toàn thân.
-
Ca viêm tử cung ở chó 14 tuổi, gầy yếu: không phù hợp gây mê → gây tê bằng thuốc tê pha loãng, phẫu thuật vẫn an toàn và hiệu quả.
Kết luận
Hiểu rõ nguyên lý pha loãng giúp:
-
Tối ưu hiệu quả gây tê
-
Giảm đau, an toàn cho vật nuôi
-
Tiết kiệm chi phí và lượng thuốc sử dụng
Tài liệu tham khảo:
-
Tranquilli, W. J., Thurmon, J. C., & Grimm, K. A. (2013). Lumb & Jones’ Veterinary Anesthesia and Analgesia. Wiley-Blackwell.
-
Hall, L. W., Clarke, K. W., & Trim, C. M. (2001). Veterinary Anaesthesia. W.B. Saunders.
-
Short, C. E. (2018). Principles and Practice of Veterinary Anesthesia. Mosby.
Hãy liên hệ ngay với EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!
