Hướng dẫn hồi tỉnh sau gây mê ở chó mèo

Sau khi tiêm mê, các bác sĩ cần chú ý một số việc quan trọng, trong đó hai điểm chính là truyền dịch và giữ nhiệt độ.

1. Về truyền dịch

Mục đích chính của truyền dịch sau mê là bổ sung nước (và khi cần, bổ sung đường). Có những trường hợp con vật có thể bị hạ đường huyết và ngất — nên đôi khi, ngay cả khi chưa chắc nó bỏ ăn, truyền dịch có đường vẫn là lựa chọn an toàn để phòng ngừa tụt đường.

Lựa chọn dịch:
- Nếu chắc chắn con vật không bị hạ đường huyết, truyền dịch muối (0,9%) là hợp lý — muối giúp cung cấp các ion cần thiết cho tế bào, nhất là tế bào thần kinh, cơ tim…, vì cơ thể hoạt động nhờ các ion.
- Nếu không biết con vật có bỏ ăn hay không, hoặc nghi ngờ thiếu đường, thì truyền dung dịch có đường (đường 5%) sẽ tốt hơn — đặc biệt với những con bỏ ăn hoặc chó nhỏ (chó nhỏ rất dễ tụt đường huyết).
- Có thể dùng Ringer Lactate — đây cũng là dung dịch đẳng trương có ion, phù hợp với trường hợp con vật ăn uống bình thường.

Không có loại dịch “tốt hơn” cho mọi hoàn cảnh — ta chọn theo từng trường hợp cụ thể.

2. Liều lượng và tốc độ truyền (khi không mất nước)

Nếu con vật không mất nước, ta chỉ truyền rất ít: 5 ml/kg/giờ. Để dễ hình dung: 1 ml ≈ 20 giọt, vậy 5 ml ≈ 100 giọt/giờ, tương đương khoảng 1,5 giọt/phút. Các bác sĩ thường không thích phải tính toán chi tiết này, nhưng khi thực hành, nên nắm rõ để canh đúng. Nếu con vật nặng hơn hoặc cần nhiều hơn, ta sẽ tăng tốc độ tương ứng.

– Tại sao phải truyền kể cả khi không mất nước rõ ràng?

Trong khi gây mê, con vật vẫn thải nước qua nước tiểu, thoát hơi qua đường hô hấp và bề mặt da — nên sẽ có mất nước dù không biểu hiện rõ. Vì vậy truyền dịch là cần thiết.

3. Trường hợp mất nước nhiều

Khi con vật mất nước nhiều, ta phải tính lượng dịch cần truyền theo % mất nước – Bác sĩ xem rõ hơn tại bài viết này cách phân biệt mất nước cấp tính – mãn tính ở chó mèo

4. Về nhiệt độ

Một trong những nguyên nhân tử vong âm thầm sau gây mê là tụt thân nhiệt. Khi thân nhiệt xuống dưới 35°C, quá trình trao đổi chất bị ức chế mạnh — nhiều cơ quan ngừng hoạt động, đặc biệt là tim và hệ thần kinh trung ương.
Cho nên, duy trì thân nhiệt ổn định là nguyên tắc vàng. Có thể giữ ấm bằng:

Tấm sưởi điện
Túi nước ấm quấn quanh thân.
Chăn giữ nhiệt hoặc đệm sưởi mùa đông.

Lưu ý: không nên đặt nguồn nhiệt trực tiếp vào da, tránh gây bỏng. Giữ nhiệt vừa phải và đều quanh cơ thể là đủ.

5. Giảm đau tại chỗ để giảm thuốc mê

Thuốc tê Lindodain

Một kỹ thuật hữu ích là bơm hoặc tiêm thuốc tê tại chỗ (vào ổ bụng, mô xung quanh vết mổ…). Khi thuốc tê ngấm vào mô, vùng đó giảm đau đáng kể, giúp giảm liều thuốc mê toàn thân.
Ví dụ: khi mổ ổ bụng (thận, ruột, dạ dày…), bác sĩ có thể tưới thuốc tê vào vùng mổ để giảm cảm giác đau. Cách này giúp tránh việc “nhích” liều mê quá cao — vì chỉ cần tăng một chút, con vật có thể ngừng tim hoặc ngừng thở.

6. Tại sao truyền muối lại tốt hơn đường trong trường hợp bình thường?

Với những con vật ăn uống bình thường, dung dịch muối (NaCl 0,9%) hoặc Ringer sẽ tốt hơn, vì trong đó có chứa các ion điện giải (Na⁺, Cl⁻, K⁺, Ca²⁺) cần thiết cho hoạt động sống của tế bào.
Tất cả các tế bào trong cơ thể — từ tế bào thần kinh đến tế bào cơ tim — đều cần các ion này để duy trì điện thế màng, dẫn truyền xung động, và co bóp cơ. Vì vậy, việc bổ sung muối giúp tế bào hoạt động ổn định, duy trì cân bằng nội môi.

7. Trường hợp đặc biệt: chó nhỏ hoặc bỏ ăn

Những con chó con, chó nhỏ hoặc bỏ ăn lâu ngày rất dễ tụt đường huyết. Khi đó, việc truyền dung dịch đường 5% giúp bổ sung năng lượng nhanh, tránh tình trạng hôn mê hạ đường huyết.
Tuy nhiên, chỉ nên dùng dung dịch đường trong trường hợp thực sự cần thiết — vì nếu truyền đường cho những con đang bình thường, có thể gây pha loãng điện giải, làm rối loạn cân bằng ion.

Tóm lại

Sau gây mê, chúng ta không chỉ lo cho ca mổ, mà còn phải giữ an toàn cho cơ thể con vật trong giai đoạn hồi tỉnh. Ba yếu tố không thể bỏ qua:

Truyền dịch đúng loại – đúng tốc độ.
Giữ thân nhiệt ổn định trên 35°C.
Giảm đau bằng gây tê tại chỗ để giảm liều mê.

Nếu sau gây mê con vật không tỉnh lại, cần giải mê cho con vật, bác sĩ xem chi tiết tại bài viết này: giải mê sau phẫu thuật cho chó mèo

Tài liệu tham khảo

Plumb, D.C. (2020). Plumb’s Veterinary Drug Handbook, 9th Edition. Wiley-Blackwell.
DiBartola, S.P. (2021). Fluid, Electrolyte, and Acid-Base Disorders in Small Animal Practice, 5th Edition. Elsevier.
Hedlund, C.S. (2017). Small Animal Surgery, 5th Edition. Elsevier.
Hall, L.W., Clarke, K.W., Trim, C.M. (2022). Veterinary Anaesthesia, 12th Edition. Saunders.
Muir, W.W. & Hubbell, J.A.E. (2015). Handbook of Veterinary Anesthesia, 5th Edition. Mosby.
Flecknell, P. (2016). Laboratory Animal Anaesthesia, 4th Edition. Academic Press.

Hãy liên hệ ngay với EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!