TRUYỀN MÁU
I. Truyền Máu – Ứng dụng thực tế
- Truyền máu là gì, những biến chứng có thể xảy ra khi truyền máu, và làm sao để truyền máu cho đúng.
- Tất cả những gì mình từng gặp khi truyền máu nhiều năm nay, mình sẽ chia sẻ lại hết.
- Cái quy trình hôm nay thì áp dụng được cho mọi phòng khám, từ nhỏ đến lớn. Có hay không có test nhóm máu thì cũng vẫn dựa trên cái khung mình đưa ra hôm nay mà làm được hết.
Khi nào cần truyền máu?
Không phải cứ thiếu máu là truyền đâu nhé. Không phải thấy HCT thấp hay RBC thấp là đẻ ra truyền ngay đâu mà phải có đủ hai điều kiện:
- Điều kiện cần: Niêm mạc nhợt hoặc trắng.
- Điều kiện đủ: Phải có thêm dấu hiệu yếu – tức là bỏ ăn, mệt mỏi – hoặc xi nhan – kiểu co giật, thở khó, tim đập phịch phịch, “dấu hiệu sắp chết đấy”
- Chỉ khi có niêm mạc nhạt hoặc trắng cộng thêm yếu hoặc xi nhan, thì mới tiến hành truyền máu.
- Nếu chỉ có thiếu máu mà con vật vẫn còn thèm ăn, tinh thần tốt, thì mình vẫn theo dõi, điều trị, nó tự hồi máu được.
Con cho máu: lấy máu từ tĩnh mạch cổ
II. Công thức tính lượng máu cần truyền
CÔNG THỨC CƠ BẢN
Tổng lượng máu của con vật là: V = 0,09 X kg
- Lượng máu tối đa có thể lấy 7-15% tổng thể tích tùy theo thể trạng.
- Thể tích hồng cầu đóng gói để truyền = ([PCV mong muốn – PCV của người nhận]/PCV đơn vị) × BV × BW
- BV là tổng thể tích máu của người nhận (tính bằng mL/kg) ước tính là 40–60 mL/kg ở mèo và 80–90 mL/kg ở chó,
- BW là trọng lượng cơ thể (tính bằng kg).
Nhưng thực tế để nhanh gọn, mình cứ mặc định:
- Nếu con vật niêm mạc trắng hoặc hồng nhạt, có yếu hoặc xi nhan → coi như thiếu 20% HCT → truyền 40cc máu/kg.
- Nếu con vật niêm mạc trắng và sắp chết rồi, thở thoi thóp → coi như thiếu 30% HCT → truyền 60cc máu/kg.
Ví dụ: Con chó 10kg:
- Nếu thiếu máu nhưng chưa suy kiệt → truyền 400cc.
- Nếu thoi thóp → truyền 600cc.
Công thức cực kỳ dễ nhớ:
- “Xi nhan” → 40cc/kg.
- “Đâm đầu vào cột mốc” → 60cc/kg.
III. Xử lý các biến chứng
Trong 30 phút đầu:
- Nếu phù mặt, khó thở, nôn, tiểu máu → ngưng truyền máu ngay.
- Truyền nước muối + Dexa + Kháng histamine ngay lập tức.
Sau 30 phút trở đi:
- Nếu khó thở thì chủ yếu do thừa dịch, chứ không phải sốc.
- Cách xử lý: Ngưng truyền khoảng 30 phút, cho con vật thở bình thường rồi truyền tiếp.
Tan máu muộn (sau 2–3 ngày):
- Có thể thấy vàng da, tiểu máu.
- Dùng ức chế miễn dịch như corticosteroid để giữ hồng cầu lâu hơn.
Truyền máu tự thân
- Dùng cho các ca đại phẫu: mổ u to, tháo chi, mổ mất máu nhiều.
Quy trình:
-
- Rút trước 1 bịch máu 1 tuần trước mổ, trữ ở 1–6°C.
- Ngày mổ, rút thêm nếu cần (15% lượng máu).
- Sau mổ hoặc khi cần thì truyền lại máu tự thân cho chính nó.
Tan máu muộn (sau 2–3 ngày):
- Có thể thấy vàng da, tiểu máu.
- Dùng ức chế miễn dịch như corticosteroid để giữ hồng cầu lâu hơn.
Kiểm tra tương hợp trước khi truyền
Phải kiểm tra hai thứ:
1. Tan máu hay không
- Lấy 1cc máu con cho + 1cc máu con nhận → trộn vào một ống nghiệm.
- Để yên 1 tiếng đến vài tiếng.
- Nếu thấy huyết tương đỏ hoặc hồng → tan máu → không truyền.
- Nếu thú nhận đang bị tan máu sẵn thì ta vẫn làm như trên nhưng sẽ so sánh huyết tương của máu con nhận và huyết tương của máu đã pha xem có đậm hơn không. Huyết tương máu pha mà đậm hơn thì là tan máu.
2. Kết dính hồng cầu hay không
- Ly tâm lấy huyết tương của con nhận.
- Pha với nước muối sinh lý, 2 giọt sinh lý 2 giọt huyết tương.
- Nhỏ một ít máu con cho vào (ít bằng đầu kim thôi, khoảng 1/30ml)
- Nhỏ lên lam kính, soi kính hiển vi.
Nếu:
- Hồng cầu rời rạc, thưa thớt → ok, truyền được.
- Hồng cầu tụm lại như đoàn tàu nối dính vào nhau → không truyền.
- Phải không tan máu và không kết dính thì mới truyền được.
Cách lấy máu từ con cho máu:
Đầu tiên, cân xem con đấy bao nhiêu cân.
- Ví dụ: con mèo 3 cân.
- Nếu con vật béo → nhân với 0,7.
- Tại vì sao? Vì mỡ nó trắng bệch ra, không có mạch máu. Nếu mà không trừ mỡ, thì khi rút máu xong, tuần sau con vật suy thận.
- 3 cân × 0,7 = 2,1 cân thực.
- Rồi lấy cái số cân thực đó nhân với 77cc (nếu là chó) hoặc 66cc (nếu là mèo).
- Ví dụ: mèo 3 cân → 2,1kg × 66 = ~138,6cc máu tổng.
Xong rồi:
- Lấy tổng số máu đó nhân với 0,2 (tức là 20%).
- Thế giới nó khuyến cáo chỉ được lấy tối đa 20% lượng máu.
- Lấy hơn thì mệt đấy, thậm chí có con về là suy luôn.
Ví dụ tính cụ thể:
- 2,1kg × 66 = 138,6cc tổng máu.
- 138,6cc × 0,2 = khoảng 28cc có thể lấy.
Cách truyền máu
Chuẩn bị:
- Túi máu riêng.
- Dây truyền chuyên dụng.
- Van ba trạc.
- Chai nước muối sinh lý.
Túi đựng máu và van ba chạc
Tóm tắt
|
Trường hợp |
Xử lý |
|
Phù mặt, thở khó, nôn, tiểu máu (30 phút đầu) |
Ngừng truyền, truyền nước muối, tiêm Dexamathason + kháng histamin |
|
Khó thở sau 30 phút |
Ngừng truyền 30 phút, thở bình thường rồi truyền tiếp |
|
2–3 ngày sau, tan máu |
Dùng ức chế miễn dịch |
Tài liệu tham khảo
-
Association of Veterinary Hematology & Transfusion Medicine (AVHTM) – Transfusion Reaction Consensus Statement (TRACS) for Small Animals.
-
“Blood Transfusions in Dogs and Cats” – Merck Veterinary Manual.
-
“Small animal transfusion medicine” – Vet Focus / Royal Canin.
-
“2021 ISFM Consensus Guidelines on the Collection and Transfusion of Blood in Cats”.
-
“Transfusion Medicine in Dogs and Cats – ISVMA 2023”.
Hãy liên hệ ngay với EduVET nếu có bất kỳ thắc mắc nào!
1 ý kiến cho "Truyền máu ở chó mèo"