Việc truyền nhanh canxi gluconat không được khuyến cáo để gây nôn trong cấp cứu ngộ độc ở chó và mèo vì những rủi ro sinh lý nghiêm trọng, đặc biệt liên quan đến tim mạch và hệ thần kinh trung ương, khiến đây là một phản ứng có hại thay vì một biện pháp điều trị kiểm soát được.
1. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch
a. Rối loạn dẫn truyền điện tim
Khi truyền nhanh canxi gluconat, nồng độ ion Ca²⁺ trong huyết tương tăng đột ngột có thể gây ảnh hưởng đến:
-
Quá trình khử cực và tái cực của cơ tim, làm thay đổi điện thế hoạt động của tế bào cơ tim.
-
Kết quả: Gây nhịp tim chậm (bradycardia), tụt huyết áp, và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể gây loạn nhịp tim hoặc ngừng tim.
b. Cơ chế sinh lý
-
Canxi là một ion quan trọng trong việc truyền xung động và co bóp cơ tim. Khi nồng độ tăng quá nhanh, nó làm quá kích thích tế bào cơ tim, dẫn đến rối loạn hoạt động điện học của tim.
-
Rối loạn nhịp tim cấp tính có thể kích hoạt các thụ thể áp lực (baroreceptors) tại xoang cảnh (carotid sinus) và cung động mạch chủ (aortic arch), dẫn đến kích hoạt phản xạ phó giao cảm, kích thích trung tâm nôn tại thân não như một hậu quả phản xạ.
2. Tác động độc hại lên hệ thần kinh trung ương
a. Tăng canxi huyết cấp
Truyền nhanh canxi gluconat có thể dẫn đến tăng canxi huyết cấp (acute hypercalcemia), gây ra các triệu chứng thần kinh trung ương như:
-
Buồn nôn
-
Nôn
-
Lú lẫn
-
Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể gây hôn mê hoặc co giật
b. Cơ chế
-
Canxi là ion quan trọng trong việc dẫn truyền thần kinh. Khi tăng quá mức, nó gây rối loạn cân bằng điện giải ngoại bào, làm rối loạn hoạt động tế bào thần kinh, bao gồm cả các neuron tại:
-
Trung tâm nôn (vomiting center) ở hành não
-
Vùng kích hoạt hóa học CTZ (chemoreceptor trigger zone)
-
c. Tác động không kiểm soát
-
Mặc dù nôn có thể xảy ra do phản ứng của hệ thần kinh, đây không phải là phản ứng điều trị mong muốn.
-
Nôn do tác động độc hại lên thần kinh trung ương là biểu hiện của nhiễm độc, không phải là phương pháp kích thích nôn an toàn hoặc kiểm soát được như các thuốc gây nôn chuyên biệt (như apomorphine hoặc hydrogen peroxide 3%).
3. Tổng kết
| Lý do không nên dùng canxi gluconat để gây nôn | Cơ chế sinh lý | Hậu quả |
|---|---|---|
| Rối loạn điện học tim | Tăng canxi máu làm rối loạn khử cực – tái cực | Loạn nhịp tim, tụt huyết áp, ngừng tim |
| Phản xạ qua thụ thể áp suất | Kích hoạt baroreceptor và trung tâm nôn | Nôn phản xạ nhưng không kiểm soát được |
| Ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương | Rối loạn dẫn truyền thần kinh tại trung tâm CRTZ và trung tâm nôn | Nôn, buồn nôn, co giật, hôn mê |
| Không kiểm soát liều lượng và hiệu quả gây nôn | Không có tác động chọn lọc như thuốc chuyên biệt | Nguy cơ gây độc thay vì điều trị |
Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, Quý bác sĩ vui lòng liên hệ với EduVET để được giải đáp nhanh và chính xác nhất!
Tài liệu tham khảo quốc tế
-
Krook, L., & Wasserman, R. H. (1959). Pathogenesis of experimental hypercalcemia in animals. American Journal of Physiology, 196(6), 1195–1201.
-
Feldman EC, Nelson RW. Canine and Feline Endocrinology, 5th Edition. Elsevier, 2014.
-
DiBartola SP. Fluid, Electrolyte, and Acid-Base Disorders in Small Animal Practice, 4th Edition. Elsevier, 2012.
